تحولات جهان از دیدار با پوتین تا دولت سایه ترامپ

ثمانه اکوان: با گذشت زمان و پدیدار شدن این حقیقت که از همان ابتدای امر، روسیه قصد حمله به اوکراین را نداشته ‌است، رسانه‌های آمریکایی بیش از پیش از تیم سیاست خارجه بایدن انتقاد کردند و گفتند او یک بحران بسیار کوچک و کم‌ اهمیت را به بحرانی جهانی تبدیل کرده است. روزنامه‌های گوناگون غربی با وجود اینکه از بایدن در مسئله اوکراین انتقاد می‌کنند؛ اما آن‌طور که برخی نشریات آمریکایی مطرح کرده‌اند، حالتی اورولی به خود گرفته‌اند‌ـ حالتی که در رمان‌های جرج اورول درباره جوامع دیکتاتوری وجود دارد‌ـ و تنها به این مسئله می‌پردازند که موضع آمریکا در قبال اوکراین خوب بوده و موضع روسیه بد است.
 
این در شرایطی است که دولت بایدن به‌جای کاهش تنش‌ها بین روسیه و اوکراین، تنها به افزایش و تشدید تنش پرداخته و تمام جهان را با این سؤال روبه‌رو کرده است که هدف اصلی او از ایجاد تنش در روسیه آن ‌هم در شرایطی که آمریکا درگیر در مسائل چین بود، چیست؟ رسانه‌های آمریکایی حالا بیان می‌کنند باید قضیه را از دید روسیه و مسکو نیز نگاه کرد: اگر یک جنبش نظامی و یک سازمان و ارگان بین‌المللی نظامی بخواهد مکزیک یا سایر کشورهای هم‌مرز با آمریکا را عضوی از خود کند تا منافع آمریکا را مورد تهدید قرار دهد، دولت ایالات‌متحده چه واکنشی در این خصوص از خود نشان می‌دهد؟ این وضعیت در شرایطی بیشتر قابل ‌تصور است که فرض کنیم عضویت در این سازمان نظامی منجر به افزایش تسلیحات نظامی مستقر در کشورهای همسایه آمریکا نیز بشود.
 
در آن صورت دولت ایالات‌متحده چه واکنشی باید به این قضایا نشان دهد؟ آیا مکزیک را تهدید نمی‌کند که نباید عضو این سازمان نظامی شود؟ نکته قابل‌توجه در نوع نگاه به عضویت کشورهای منطقه بالکان و آسیای میانه و قفقاز در ناتو این است که باید بدانیم بعد از جنگ سرد، هرگاه کشوری عضو ناتو شده ‌است چالش‌ها و درگیری‌های آن با همسایگان افزایش ‌یافته و ناتو در واقع نه نیرویی برای صلح، بلکه نیرویی برای تشدید تنش و جنگ بوده ‌است.
 
ایالات‌متحده از دهه ۹۰ میلادی قول داده بود که ناتو به سمت کشورهایی که قبلاً عضو اتحاد جماهیر شوروی بوده یا کشورهای کمونیستی در شرق اروپا بوده‌اند، توسعه پیدا نمی‌کند. سیاست ناتو در این زمینه «برنداشتن حتی یک گام به سمت شرق» بود. با وجود این تعهد و قول بین‌المللی‌ای که آمریکا در این خصوص به روسیه داده بود، ناتو به‌سرعت گسترش خود به سمت اروپای شرقی را در پیش گرفت و ناگهان از مرزهای روسیه سر درآورد. از همان ابتدای شکل‌گیری درگیری روسیه و اوکراین، کاملاً ‌پیش‌بینی می‌شد که مسکو به‌دنبال کشورگشایی نیست و تنها نگرانی‌هایی در مرزهای غربی خود دارد که اتفاقاً با ماجرای جدایی کریمه از اوکراین نیز ارتباط چندانی ندارد. اگرچه روسیه در سال 2014 بخشی از اوکراین را از این کشور جدا و به خود الحاق کرد؛ اما پس‌از آن دیگر نمی‌خواست کشورگشایی در منطقه داشته باشد.
 
روسیه هم‌اکنون نیز بارها اعلام کرده ‌است آمریکا و ناتو باید به تعهدات پیشین خود عمل کرده و سیاست گسترش به سمت شرق را متوقف کنند. ایالات‌متحده و ناتو همان‌طور که پوتین در هفته گذشته نیز بیان کرد، حاضر به مذاکره در این خصوص نشده‌اند و همین مسئله باعث پیچیدگی اوضاع در منطقه شده‌ است؛ اما علت اصلی این مسئله، تنها درگیری در مرز اوکراین و روسیه نیست و افزایش عمدی تنش‌ها در این منطقه از سوی بایدن درواقع نوعب انتقام‌گیری از پوتین به این دلیل است که دموکرات‌ها بر این باورند او در انتخابات ریاست‌جمهوری سال 20۱۶ دخالت کرده و شرایط را به سمتی برده که ترامپ برنده انتخابات باشد. حالا دموکرات‌ها در شرایطی با روسیه وارد جنگ لفظی و درگیری شده‌اند که در داخل آمریکا، ترامپ همچنان در حال قدرت‌نمایی و گسترش نفوذ خود در بین مردم است. این‌بار نیز به‌نظر می‌رسد روسیه چالشی را برای بایدن ایجاد کرده که در نهایت پیروز قطعی آن جمهوری‌خواهان و ترامپ هستند.
  تمرکز بایدن و دولتش بر روی چالش‌های موجود در روابط آمریکا با روسیه و چین سبب شده ‌است کمتر از پیش به مسئله کره شمالی پرداخته شود. این در شرایطی است که پیونگ‌یانگ هر ماه چندین موشک دوربرد را آزمایش کرده و همچنان بر فعالیت‌های موشکی و هسته‌ای خود می‌افزاید. در روز ۳۰ ژانویه «کیم جونگ اون» شاهد آزمایش یکی دیگر از موشک‌های این کشور بود که گمان می‌رود از نوع موشک‌های میانبرد بالستیک باشد. این سومین اتفاق و آزمایش موشکی در سال 2022 بود. کیم جونگ اون همچنین در روزهای ابتدایی سال 20۲۲ به ارتش این کشور خاطرنشان کرده بود که باید سال جدید را سال توسعه تسلیحاتی کره شمالی دانسته و هر روز بر میزان توانایی‌های موشکی این کشور بیفزایند.
 
برخی از رسانه‌های آمریکایی گمان می‌کنند این اقدامات، فعالیت‌های نمایشی برای کشاندن ایالات‌متحده و سازمان ملل به میز مذاکرات با این کشور و همچنین کاستن از میزان تحریم‌های پیونگ‌یانگ است. بی‌توجهی ایالات‌متحده به مسئله کره شمالی و تنها پرداختن به مسائلی، چون بحران اوکراین و همچنین مسئله‌ تایوان و درگیری با چین، به‌احتمال زیاد باعث می‌شود هر روز بر میزان فعالیت‌های هسته‌ای و موشکی کره شمالی اضافه شود. این مسئله می‌تواند به یکی دیگر از شکست‌های دولت بایدن در سیاست خارجی تبدیل شود؛ زیرا کره شمالی بارها اعلام کرده‌ است آماده مذاکرات با آمریکا بر سر کاستن از میزان فعالیت‌های هسته‌ای‌اش و همچنین برداشته شدن تحریم‌ها علیه این کشور است.
 
آمریکا همچنان که در سایر مذاکرات خود نمی‌تواند ثبات سیاسی از جانب ایالات‌متحده را تضمین کرده و به توافق و تعهدات خود پایبند بماند، در مذاکره با کره شمالی نیز بارها نشان داده‌است که قائل به حفظ موضع خود در قبال این کشور و همچنین عمل کردن به تعهدات خود در مذاکرات نیست. ایالات متحده به جز اینکه خود وارد مذاکره با کره شمالی نشده، به‌شدت در تلاش است تا جلوی اعلام پایان جنگ بین دو کره را نیز گرفته و مانع از ایجاد اتحاد بین دو کره شود.
  هفته‌نامه «اکونومیست» طرح و جلد جالبی را درباره بحران در اوکراین منتشر کرده ‌است. اشاره این جلد به بازی رولت روسی است که در آن تنها یک گلوله در تفنگ گذاشته می‌شود و هر کس باید به سمت سر خود شلیک کند و برنده کسی است که زنده بماند. بازی رولت روسی این بار درباره ماجرای اوکراین بازی می‌شود و مشخص نیست که آیا روسیه واقعاً قصد حمله به اوکراین و تصرف خاک این کشور را دارد یا نه. البته به نوع دیگری نیز می‌توان بازی را در ماجرای اوکراین تفسیر کرد و آن، این است که بازی رولت روسی از سوی روسیه و آمریکا در حال بازی است و مشخص نیست این بحران سر کدام یک از کشورها و رهبران آنها را نشانه رفته‌ است. از هفته گذشته تاکنون تحلیل‌های متنوعی در رسانه‌های آمریکایی منتشر شده که بیان کرده‌اند ماجرای بحران اوکراین در واقع تله‌ای از جانب روسیه است که می‌خواهد دولت بایدن را در عرصه سیاست خارجی با شکست مفتضحانه دیگری، مانند افغانستان روبه‌رو کند. وضعیت سیاسی و نظامی در هر صورت در مرزهای اوکراین و روسیه به‌شدت بی‌ثبات است و با وجود اینکه مسکو هیچ تلاشی برای حمله به اوکراین ندارد، اما آنطور که پوتین نیز بیان کرده، آمریکا به‌زور قصد دارد روسیه را به سمت حمله نظامی به اوکراین ببرد و این مسئله نشان می‌دهد، نقش آمریکا در جامعه بین‌المللی چیزی جز تنش‌افزایی نیست.
  «دونالد ترامپ» تأکید کرد، کمیته منتخب مسئول تحقیق درباره حمله ششم ژانویه ۲۰۲۱ به کنگره باید تحقیق کند که چرا مایک پنس، معاونش، در دوره ریاست‌جمهوری نتایج کالج‌های الکترال مربوط به انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۰ را لغو نکرد؛ چرا که طبق ادعای ترامپ چنین اقدامی جلوی وقوع آن شورش مرگبار را می‌گرفت.

«دونالد ترامپ» رئیس‌جمهوری آمریکا در بیانیه‌ای که از سوی کمیته اقدام سیاسی متعلق به وی موسوم به کمیته «آمریکا را نجات دهید» منتشر شد عنوان کرد، اگر «نانسی پلوسی» رئیس مجلس نمایندگان آمریکا توصیه او به افزایش تدابیر امنیتی در محل ساختمان کنگره آمریکا برای آن روز را اجابت می‌کرد، می‌شد جلوی خشونت‌های ششم ژانویه ۲۰۲۱ را گرفت. ترامپ ادامه داد، اگر آرای کالج الکترال نزد قانونگذاران فرستاده می‌شد، دیگر «ششم ژانویه»‌ای که ما می‌شناسیم اتفاق نمی‌افتاد.
  دبیرکل سازمان ملل از طرف‌های درگیر خواست تا فوراً جنگ را در اتیوپی متوقف کنند و اجازه دهند که کمک‌های بشردوستانه به آن مناطق وارد شوند. گوترش خواستار همکاری طرف‌های درگیر برای رسیدن کمک‌های بشردوستانه به مناطق جنگی به صورت فعال و هوشمند برای کمک به آسیب‌دیدگان جنگ شد. سازمان ملل در گزارشی اعلام کرد ۴۰درصد از ساکنان منطقه تیگرای اتیوپی، که نزدیک به یک سال درگیر جنگ است، با کمبود شدید مواد غذایی روبه‌رو هستند.
 
برنامه جهانی غذای سازمان ملل نیز در گزارشی بیان کرد، نزدیک به ۸۳ درصد از ساکنان آن منطقه از فقدان امنیت غذایی رنج می‌برند و به شدت به کمک‌های بشردوستانه وابسته هستند. این گزارش به ارزیابی وضعیت غذایی در اتیوپی پرداخت که نشان داد ۱۳ درصد از کودکان کمتر از پنج سال منطقه تیگرای از کمبود مواد غذایی رنج‌ می‌برند.
  یک روزنامه برزیلی با اشاره به منابعی در وزارت امور خارجه این کشور نوشت، آمریکا در حال اعمال فشار به «ژائیر بولسونارو» رئیس‌جمهوری برزیل است تا او را وادار به لغو سفر آتی‌اش به روسیه کند. به گفته این روزنامه، هدف واشنگتن منزوی کردن ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه آن هم در وضعیت فعلی روابط ناتو‌ـ روسیه و مناقشه اوکراین است.
 
در این گزارش آمده است، دیپلمات‌های آمریکایی نسبت به زمان این سفر ابراز نگرانی کرده‌اند، چون در نظر آنها، این سفر در این برهه زمانی، می‌تواند به معنای حمایت برزیل از سیاست روسیه در شرق اروپا و قانونی پنداشتن چیزی باشد که واشنگتن آن را نقض قوانین بین‌المللی می‌داند. این روزنامه نوشت، این پیامی بود که در مکالمه تلفنی وزرای خارجه آمریکا و برزیل در 30 ژانویه منتقل شد.
  سخنرانی ترامپ در تگزاس که هفته گذشته اتفاق افتاد، چشم‌انداز روشنی از فضای سیاسی و انتخاباتی آمریکا را پیش روی جهانیان گذاشت. ترامپ در این سخنرانی که بسیار شبیه به سخنرانی‌های کمپین انتخاباتی برای سال 20۲۴ بود، بار دیگر احتمال نامزدی خود در انتخابات ریاست‌جمهوری سال 2024 را مطرح کرد و گفت اگر پیروز شود، حمله‌کنندگان به ساختمان کنگره در روز ۶ ژانویه 2021 را با فرمان ریاست‌جمهوری عفو می‌کند. او در سخنرانی خود بارها به این مسئله اشاره کرد که معتقد است دستگاه قضایی آمریکا برخوردی غیرمنصفانه با متهمان واقعه ۶ ژانویه داشته‌است. ترامپ همچنین با انتقاد از حکم‌های حبسی که برای این افراد صادر شده ‌است، گفت این مسئله بسیار شرم‌آور است.
 
سخنرانی ترامپ در تگزاس از چند جهت مهم بوده و قابل‌ بررسی است. این سخنرانی همزمان با کاهش محبوبیت بایدن به‌عنوان رئیس‌جمهور آمریکا و همچنین کاهش احتمال حضور وی در انتخابات سال 20۲۴، نشان می‌دهد آمریکا بیش‌از هر زمان دیگری به سمت ترامپ تمایل دارد. رسانه‌های آمریکایی نیز بارها اعلام کرده‌اند، عملکرد بد و ضعیف بایدن باعث شده ‌است ترامپ از نظر مردم رئیس‌جمهوری با عملکرد بهتر به ‌نظر آید و افکار عمومی برای نامزدی دوباره او در انتخابات را آماده کرده ‌است. ترامپ در این سخنرانی همچنین اعلام کرد رویکرد بایدن در عرصه سیاست خارجی باعث شده‌است آمریکا «مضحکه و سوژه خنده» تمام دنیا شود. ترامپ همچنین بیان کرد آمریکا نباید به‌دنبال اعزام نیرو جهت حمایت از اوکراین باشد و این مسئله اصلاً ربطی به آمریکا ندارد.
 
انتقادات ترامپ به بایدن در عرصه سیاست خارجی که از روسیه و اوکراین آغاز شد و به چین و تایوان رسید، در نهایت این گمانه را ایجاد کرد که ضعف دولت بایدن در عرصه سیاست خارجی می‌تواند باعث محبوب‌تر شدن ترامپ در انتخابات سال 2024 شود. ترامپ هم اکنون نیز بیش‌از ۱۰۰ میلیون دلار پول نقد برای حضور در انتخابات 2024 جمع‌آوری کرده‌ است. البته دلیل و بهانه اصلی جمع‌آوری منابع مالی برای کمک به حزب جمهوری‌خواه در انتخابات کنگره در سال ۲۰۲۲ است، اما بسیاری معتقدند، این کمک‌ها در نهایت به کمپین انتخاباتی ترامپ در سال 20۲۴ خواهد رسید.